1- Bu belirtileri önemseyin!
Sinsice ilerleyen Alzheimer’ın en temel belirtisini yakın bellek bozukluğu oluşturuyor. Erken evrede yeni bilgiler hatırlanamazken, eskiler zihinde canlı kalıyor. Birebir soruları tekrar tekrar sorma, söz bulma zahmeti, konuşurken mevzuyu unutma, uyku ve konsantrasyon bozukluğu, etrafa karşı ilginin azalması, diğerlerine kayıtsızlık, bildik yerlerde seyahat yapabilmeye rağmen yabancı yerlerde kaybolabilme, otomobil kullanırken dikkatsizlik ve tarafları karıştırma üzere zahmetler başlarken; nakdî bahislerde yanılgı yapma, yeniliklere adapte olamama, hobilere son verme ve yemekleri eskisi üzere ihtimamlı ve ayrıntılı yapamama ortaya çıkıyor.
2- Risk faktörlerine dikkat edin!
İleri yaşın hastalığın en değerli risk faktörü olduğunu, genetik etkenlerin de öne çıktığını Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Neşe Tuncer, “Yaş almakla birlikte hastalığın sıklığı katlanarak artar. 65-85 yaş ortası her 5 yılda bir bunama sıklığı 2 katına çıkmaktadır. Öte yandan yüksek tansiyon, diyabet ve kalp krizi ile kronik gerilim ve depresyon, eşin kaybedilmesi, yas, taşınma ve uyku kalitesinin bozukluğu üzere faktörler de Alzheimer hastalığı görülme mümkünlüğünü artırmaktadır. İleri yaşta düzeltilmeyen işitme kaybı ise yeni tanımlanan bir risk faktörüdür” diyor.
3- Erken yaşlarda da görülebiliyor!
Alzheimer hastalığı genetik etkenler nedeniyle 40 hatta 30’lu yaşlarda da görülebiliyor. Bu bireylerde hastalık çok daha süratli ilerliyor ve semptomları ağır oluyor. Erken yaşta başlayan Alzheimer hastalığının tüm olguların yaklaşık yüzde 5-6’sını oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Tuncer, bu bireylerde hafıza bozukluğunun daha az lakin bellek dışı bilişsel alanların daha fazla etkilendiğini, ayrıyeten daha büyük psikososyal zorluklar yarattığını vurguluyor. Prof. Dr. Neşe Tuncer, bilim insanlarının son yıllarda fosil yakıt tüketimi, güç santralleri, motorlu araçlar ve orman yangınları üzere hava kirliliğine neden olan etkenlerin de Alzheimer hastalığında önemli risk oluşturduğuna, ayrıyeten kronik gerilim ve depresyonunun da hastalık riskini 4 kat artırdığını ortaya koyduklarına dikkat çekiyor.
4- Erken teşhis ve tedavi çok önemli!
Alzheimer hastalığı kişinin içgörüsünü erken periyotlardan itibaren bozabiliyor. Hastalık tam başlamadan kişi unutkanlığını fark edebilirken, erken evrelerde zihinsel bir bozukluğu olduğunu ise reddedebiliyor! Bu nedenle Alzheimer belirtileri gözleniyorsa hastanın, yakınlarının dayanağı ile tabibe gitme konusunda ikna edici olunması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Tuncer, “Hastalığın erken tanısı çok değerlidir zira tedavide kullanılan ilaçlar erken evrelerde başlanınca tesirli olmaktadırlar ve unutkanlığa neden olan öbür durumlar araştırılıp erken tedavi edilirse yakınmalar ortadan kaybolabilir” diyor.
5- Teşhis ve tedavide yeni gelişmeler umut veriyor
Son yıllarda teknoloji ve tıpta yaşanan gelişmelerin de hastalığın erken ve kesin teşhis koyulmasını sağladığına dikkat çeken Prof. Dr. Tuncer, tanı ve tedavide en yeni gelişmeleri şöyle anlatıyor: “Hastalığı ortaya çıkaran beyin doku değişiklikleri hastalık başlamadan 20-30 yıl evvel başlıyor. Teşhiste beyin görüntülemeleri (MRI) dışında, yapı şimdi bozulmadan işlev bozukluğunu gösteren FDG-PET ve hastalıkta biriken amiloid plaklarını görüntüleyen Amiloid PET sistemi yeni ve kesin teşhis koydurucu bir tetkiktir ve erken evrede teşhis koymamızı, hastalığın seyrini öngörmemizi sağlar. Kan genetik tahliller ile Alzheimer hastalığına neden olan genleri taşıyıp taşımadığımız, hastalığın ortaya çıkma mümkünlüğü şimdi çok erken periyotlarda dahi yapılabilmektedir. Beyin omurilik sıvısı incelemeleri de kesin teşhis koydurucu bir sistemdir. Tedavide ise erken evrelerde kullanılan, beyinde biriken amiloid proteinleri temizleyerek yararlılık gösteren iki yeni ilaçtan en sonuncusu Temmuz 2024’de FDA tarafından onaylandı. Şimdi Avrupa ve ülkemizde ilaç kullanım onayı bulunmamakla birlikte iğne halinde uygulanan ilaçlar hastalığın seyrine olumlu tesir göstermektedir.”
6- Hasta yakınlarını şiddetli bir misyon bekliyor
Alzheimer hastalarının yakınları için de süreç elbet son derece şiddetli ilerliyor. Bu nedenle psikososyal takviye almak ve yardım istemekten çekinmemek gerekiyor. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Neşe Tuncer “Hastaların ilaçlarını kesintisiz kullanmaları, yer değiştirmemeleri çok değerlidir. Alzheimer hastası ile muhakkak unutkanlığı yahut rastgele bir hususta tartışmaya girmemek gerekir. İkna olmadığı bir bahiste ısrarcı olmaktan kaçınmalısınız ve suçlamalarından alınmamalısınız. Yapabildiği her şeyi yapmaya devam ettirmeye, işlevselliğini olabildiğince artırmaya ve bu mevzuda destekleyip yüreklendirmeye itina göstermelisiniz. Siz de kesinlikle kendinize olabildiğince vakit yaratmaya ve ailenizle, arkadaşlarınızla ilişkilerinizi sürdürmeye dikkat etmeli, katiyetle içe kapanmamalısınız” diyor.
7- Alzheimer hastalığına karşı bu tedbirlere dikkat!
Prof. Dr. Neşe Tuncer hastalıktan korunmak için; kolesterolden ve hayvansal besinlerden yoksul, zeytinyağı, zerzevat, kuruyemiş, baklagil ve kepekli tahılları içeren besinlerin değerine dikkat çekerek, Akdeniz tipi beslenmenin düşünmeyi ve hafızayı iyileştirdiğinin kanıtlandığını söylüyor. Sigara ve alkol üzere ziyanlı alışkanlıkların bilişsel fonksiyonları olumsuz etkileyip bellek ve bunamaya ve beyin damar hastalıklarının görülmesine neden olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tuncer kalitesiz ve yetersiz uykunun da bilişsel işlevlere ziyan verdiğini belirtiyor. Toplumsal aktivitelere katılmak, dostlarla birlikte olmak, aile ziyaretleri, bilişsel faaliyetleri uyaran formüller ve dikkatin artırılmasına yönelik idmanların etkililiğinin kanıtlandığını belirten Prof. Dr. Neşe Tuncer kelamlarına şöyle devam ediyor: “Keyif veren yeni hobilere başlamak, yeni bir sanat, lisan, enstrüman kullanmayı öğrenmek, bulmaca, sudoku, satranç oynamak, yeni şarkı sözleri ve ezgileri öğrenip söylemek, yeni tanımlardan yemekler pişirmeyi denemek, kentin bilmediğiniz yolları ve yerlerini keşfetmek, konutunuza her gün gittiğiniz rotaları değiştirerek ulaşabilmek hatta kaybolup yol bulmak dahi tesirli birer tedbirdir.”
8- Unutkanlığımızdan ne vakit kaygı etmeliyiz? 9 soruda test edin!
– Unutkanlığınız giderek artıyor ve günlük hayatınızı artık etkiliyor mu?
– Konuşmanızda bozulma var mı?
– Vakit ve yer algınızda kayıp mı başladı?
– İş planlamalarınızı takipte zorluklar yaşamaya mı başladınız?
– Birebir soruları tekrar tekrar soruyor, eşyaları daima yanlış yere mi koyuyorsunuz?
– İçgörü ve yargılamanızda bozulma olup, hastalığı inkar ediyor musunuz?
– Kişilik ve davranış değişikliği mi gözlemliyorsunuz?
– Yol ve taraf bulma zahmeti nedeni ile artık dışarı çıkmakta zorlanıyor musunuz?
– İçe kapanıp, toplumsal ortamlardan uzaklaşıp, hobilerinizi terk mi ettiniz?