Dünyaya insan merkezli bir pencereden bakınca başka canların hayatı nasıl da değersizleşiyor. Gezegendeki her şey beşerler içinmiş, insan dışında bir canlıyı öldürmek bizi “katil” yapmazmış üzere geliyor değil mi? Halbuki o denli değil… Beşerler tarafından tabiatından koparılarak evcilleştirilen köpeklerden ve kedilerden tutun da kuşlardan ağaçlara, böceklerden balıklara ve saymakla bitmeyecek bir çok canlıyla dolu, kocaman bir ömür alanı dünya… İnsan olarak can almanın bir hak olarak görülemeyeceğini düşünüyorum.
Bütün itirazlara rağmen TBMM tatile girmeden bir gün evvel kabul edilen yasa değişikliği teklifi de bu açıdan kıymetlendirmeli. “Hayvanları muhafaza kanunu”nda yapılan değişikliğin imzası kurumadan Türkiye’nin farklı yerlerinde gerçekleşen “toplu köpek katliamları”na şahit olduk. Bu yasa, hayvanları öldürmeyi kendine hak görenleri cesaretlendirdi. Aslında 2004 yılında çıkan hayvanları muhafaza yasasının dört dörtlük uygulanmamasının cezası hayvanlara kesilmiş oldu.
Değişikliğe ait tartışmalar sürerken Türkiye’nin pek çok yerinde hayvanlara şiddetin dozu arttı. Her yeni güne toplu hayvan mezarları, zehirlenen köpekler ya da saf bir sokak köpeğinin kurşunlanması haberleriyle uyandık. Hayvanlara yönelik şiddetin dozu azalmış değil ve hayvanseverler, hayvanları yaşatmak için ülkenin dört bir yanında canla başla çabalıyor. Change.org’ra başlatılan “KATLİAMA, BARINAKLARA TOPLAMAYA HAYIR! #YasayıGeriÇek” başlıklı imza kampanyasını imzalayanların sayısı da 440 bini aştı. Hayvanseverler, hayvanları öldürmek yahut barınaklara toplamanın popülasyon problemini çözmeyeceğini fakat kısırlaştırılarak sayısının azalabileceğini vurguluyor.
‘ALMANYA’DA NELER OLUYOR?’
Tartışmalar sürerken “Avrupa’da hayvan hakları nasıl, Avrupa’da neler oluyor?” soruları gündeme geldi. Ben de bu soruları ve daha fazlasını Alman Hayvan Refahı Derneği’ne (Deutscher Tierschutzbund e. V.) sordum. Soruları ve karşılıkları özetle aşağıda paylaşıyorum:
Almanya’da sokak hayvanı var mıydı? Varsa onlara ne oldu?
Almanya’da hiçbir vakit sokaklarda yaşayan ve çoğalmaya devam eden sokak köpeği popülasyonu olmadı. Şu anda da yok. Lakin vakit zaman bilhassa korkan kimi köpeklerin (özellikle de ülke çapındaki hayvan barınaklarından) “kaçtığı” ve bir mühlet sokaklarda kaldığı oluyor. Lakin bunlar çoklukla yalnızca münferit olaylar. Yalnız ve sahipsiz köpekler yakalanıyor ve mümkün olan en kısa müddette hayvan barınağına götürülüyor. Ya onları arayan sahipleri gelip barınaktan alıyor ya da bir müddet sonra sahiplendiriliyor. Kedilerde ise durum farklı. Bilindiği üzere Almanya’da sahipsiz kedi sorunu şimdi denetim altına alınmış değil. Bu nedenle, Alman Hayvan Refahı Derneği ve ona bağlı hayvan muhafaza dernekleri yıllardır, meskenlerde bakılan lakin konut dışına çıkarak serbestçe dolaşan kediler için ülke çapında bir kısırlaştırma mecburiliği ve tüm kediler için ülke çapında bir kimliklendirme ve kayıt mecburiliği talep ediyor.
‘HAYVANLARI TERK ETMEK SUÇ’
Almanya’da hayvan sahiplenenlerin yükümlülükleri nelerdir? Hayvanları terk etmenin bir cezası var mı? Terk edilen hayvanlara ne olur?
Bir barınaktan hayvan sahiplenmek istiyorsanız muhakkak kaideler vardır. Sonuçta gaye hayvanın tekrar hayvan barınağına düşmesini önlemektir. Lakin bunlar tek tip olarak düzenlenmemiştir ve sahiplenilecek hayvana nazaran değişir. Her hayvan müdafaa derneği, sahiplendirme için hangi kriterlerin karşılanması gerektiğine bağımsız olarak karar verir. En kıymetli şey, hangi hayvanı nasıl alabileceğinizi evvelden dikkatlice düşünmektir. Evcil hayvanları terk etmek idari bir hatadır. Para cezasının ölçüsü duruma nazaran değişir; 25 bin Avro’ya kadar çıkabilir. Hayvanlara yönelik zulüm mahpus cezasıyla sonuçlanabilir.
Almanya’da hayvanları muhafazanın kapsamı nedir?
Hayvan refahına ait düzenlemeler Alman Hayvan Refahı Yasası (Tierschutzgesetz) ile sağlanmaktadır. Alman Hayvan Refahı Yasasının 1. Hususunun 2. Cümlesine nazaran, hiç kimse makul bir neden olmaksızın bir hayvana önlenebilir acı, ıstırap yahut ziyan veremez. Bu maddede özel durumlar için daha detaylı düzenlemeler / yasaklar bulunmaktadır. Alman Hayvan Refahı Maddesi’nin 17. Unsurunun 1. Fıkrasına nazaran, omurgalı hayvanların makul bir neden olmaksızın öldürülmesi yasaktır ve hayvanlara eziyet eden failler üç yıla kadar mahpus yahut para cezası ile cezalandırılır (Alman Hayvan Refahı Yasası 17. Madde). Alman Hayvan Refahı Maddesi’nin 18. Kısmı, üstte belirtilen detaylı yasakların ihlal edilmesi halinde 25 bin Avro’ya kadar para cezasına yol açabilecek çeşitli idari cürümleri da belirtmektedir.
Almanya’da güvercinlerin toplu olarak öldürülmesiyle ilgili birtakım haberler okudum. Almanya’da bir referandumla hayvanların toplu olarak öldürülmesi mümkün mü? Bunun için öteki bir tahlil tartışılıyor mu?
Alman Hayvan Refahı Yasası, hiçbir hayvanın makul bir neden olmaksızın öldürülemeyeceğini belirtiyor. Buna nazaran “toplu katliamlara” lakin haklı sebepler varsa müsaade veriliyor. Örneğin, hayvan hastalıkları / zoonotik denetim yahut haşere denetimi makul nedenler olarak kabul edilir. (Ne yazık ki birtakım yetkililer güvercinleri haşere olarak kabul ediyor.)
Limburg kentinde nüfusları çok artan güvercinlerin planlı bir biçimde öldürülmesi kelam konusu. Hayvan hakları aktivistleri, bu sürece karşı bir imza kampanyası başlattı ve 3 bin 300’den fazla geçerli imza toplandı. Sürecin durdurulması için gereken, oy kullanma hakkına sahip olanların yüzde onu olan 2 bin 700 sayısı aşıldı. Alman Hayvan Refahı Derneği, bu teşebbüsü durdurmak için Limburg’daki yetkililerle de temasa geçti. Ne yazık ki Haziran ayında yapılan referandumda Limburgluların birden fazla güvercinlerin öldürülmesi istikametinde oy kullandı. Bizim görüşümüze ve mevcut yasal çerçevenin yorumlanmasına nazaran bu plan yasa dışıdır ve hayvan refahı açısından kabul edilemez. Dava hâlâ devam ediyor ve bildiğimiz kadarıyla şu ana kadar hayvanları öldürmeye başlamadılar.
Hayvan nüfusu üzerinde uzun periyodik bir tesiri olan daha yumuşak ve hayvan dostu prosedürler vardır (örneğin güvercinlerin yumurtalarının değiştirildiği uygun barınaklarda yaşadıkları âlâ planlanmış konseptlerin kurulması). Limburg kenti (ve birçok başka şehir) bu metodu reddetti ve tartışmalı süratli tahlillerin peşinden gitti.
Alman Hayvan Refahı Derneği, uzun yıllardan beri yabani güvercinlere saygılı davranılmasını savunuyor ve kentleri, hayvan sayısını tolere edilebilir bir düzeyde tutmak için sürdürülebilir hayvan refahı dostu sistemler üzerinde çalışmaya ikna etmeye çalışıyor.
Son olarak, Almanya’daki hayvanseverlerin talepleri nelerdir? Sizce Almanya’da hayvanlar için neler değişmeli?
Toplumumuzun büyük çoğunluğu için hayvanlar çok kıymetli. Bununla birlikte, çok sayıda insanın çok düşünmeden, ekseriyetle yanlış anlaşılmış bir hayvan sevgisiyle evcil hayvan satın aldığını görüyoruz. İnsanları, hayvan besleyen herkesin üstlendiği sorumluluk konusunda eğitmek bizim misyonumuz. “Çiftlik hayvanları” olarak isimlendirilen hayvanların tutulduğu, işlendiği ve ekseriyetle acımasız şartların karar sürdüğü çiftlikler nedeniyle giderek daha fazla insan hayvan dostu bir diyete geçiş yapıyor. Bununla birlikte, hâlâ çok fazla et ve hayvansal besin tüketiliyor. Bu nedenle, hayvanları muhafazanın kedi ve köpekleri sevmekle bitmeyeceği konusunda farkındalık yaratmamız gerekiyor.
‘KARAR ALICILAR BU SESİ DUYMALI’
Coğrafyalar farklı olsa da hayvanseverlerin çabası her yerde “yaşatmak” üzerine… Bizim hayvanlarla bir ortada dostça yaşayan bir kültürümüz var ve onlara ziyan vermek, öldürmek kimsenin hakkı olmamalı. Birçok sorun yaşatma odaklı formüllerle çözülebilir. Karar alıcılar artık bu sesi duymalı.